4.5. Korzystanie z kolekcji portów

4.5.1. Pozyskanie kolekcji portów

Zanim zainstalujemy jakikolwiek port, musimy pobrać kolekcję portów, która w zasadzie jest zestawem plików Makefiles, łat i opisowych. Kolekcja znajduje się w katalogu /usr/ports.

W trakcie instalacji FreeBSD, sysinstall zapytał czy chcemy zainstalować kolekcję portów. Jeśli wybraliśmy nie, poniższe instrukcje pomogą nam własnoręcznie zainstalować kolekcję portów:

# pkg_add -r portsnap

4.5.2. Instalacja Portów

Pierwsza rzecz o jakiej należy wspomnieć omawiając kolekcję portów, jest “szkielet”. Mówiąc w skrócie, szkielet portu jest minimalnym zestawem plików, które informują FreeBSD, jak poprawnie skompilować i zainstalować program. Każdy szkielet portu zawiera:

• Plik Makefile. Plik ten zawiera różne dane określające jak skompilować aplikację oraz gdzie ją zainstalować w systemie.

• Plik distinfo Plik ten zawiera informacje dotyczące plików, które muszą zostać pobrane, by skompilować port. Ponadto zawiera sumy kontrolne, na podstawie których md5(1) potrafi sprawdzić, czy pliki nie uległy uszkodzeniu w trakcie pobierania z sieci.

• Katalog files, który zawiera łaty pozwalające skompilować i zainstalować program w naszym systemie FreeBSD. Łaty są małymi plikami, w których określone są zmiany dotyczące konkretnych plików. Są to pliki tekstowe i po prostu mówią “Usuń linię 10” lub “Zmień linię 26 na to: ...”. Łatki są także znane jako “diffs” (ang. skrót od różnice) ponieważ są generowane przez program diff(1).

  Ten katalog może zawierać także inne pliki używane do kompilacji portu.

• Plik opisu pkg-descr. Jest to bardziej szczegółowy, nierzadko wieloliniowy opis programu.

• Plik listy pkg-plist. Jest to lista wszystkich plików, które zostaną zainstalowane przez port. Jest to także lista plików, które należy usunąć w przypadku odinstalowywania.

Niekiedy porty zawierają również inne pliki, jak na przykład pkg-message (message-wiadomość). System portów używa tych plików w specjalnych sytuacjach. Jeśli potrzebujesz więcej informacji na temat tych plików i portów w ogóle, zajrzyj do podręcznika FreeBSD Porter's Handbook.

Jak już raz powiedziano, porty zawierają instrukcje odnośnie kompilacji programów z kodu źródłowego. Jednakże nie zawierają one samego kodu. Kod pobrać można z płyty CD bądź z Internetu. Rozprowadzany może być w dowolnej postaci jaką wybierze sobie jego producent, przy czym najczęściej jest to spakowany plik tar skompresowany dodatkowo gzipem. Kod źródłowy programu nazywany jest “distfile”. Poniżej przedstawione zostały dwie metody instalacji portów we FreeBSD.

Sposób funkcjonowania kolekcji portów wiąże się z założeniem, że posiadamy połączenie z Internetem. Jeśli nie, będziemy musieli ręcznie pobierać kod źródłowy “distfile” i umieszczać w katalogu /usr/ports/distfiles dla każdego instalowanego portu.

By rozpocząć instalację należy przejść do katalogu wybranego portu:

# cd /usr/ports/sysutils/lsof

Wewnątrz katalogu lsof znajduje się szkielet portu. Następnym krokiem jest kompilacja programu, co sprowadza się do wpisania polecenia make. Efekt działania polecenia powinien być zbliżony do:

# make
>> lsof_4.57D.freebsd.tar.gz doesn't seem to exist in /usr/ports/distfiles/.
>> Attempting to fetch from ftp://lsof.itap.purdue.edu/pub/tools/unix/lsof/.
===>  Extracting for lsof-4.57
...
[extraction output snipped]
...
>> Checksum OK for lsof_4.57D.freebsd.tar.gz.
===>  Patching for lsof-4.57
===>  Applying FreeBSD patches for lsof-4.57
===>  Configuring for lsof-4.57
...
[configure output snipped]
...
===>  Building for lsof-4.57
...
[compilation output snipped]
...
#

Po skończeniu kompilacji powracamy do linii poleceń. Kolejnym krokiem jest instalacja portu poprzez wpisanie polecenia make wraz ze słowem install:

# make install
===>  Installing for lsof-4.57
...
[installation output snipped]
...
===>   Generating temporary packing list
===>   Compressing manual pages for lsof-4.57
===>   Registering installation for lsof-4.57
===>  SECURITY NOTE: 
      This port has installed the following binaries which execute with
      increased privileges.
#

Gdy ponownie powrócimy do linii poleceń, powinniśmy być już w stanie uruchomić właśnie zainstalowaną aplikację. Ostrzeżenie jakie pojawi się na ekranie związane jest z faktem, że lsof jest programem pracującym ze zwiększonymi przywilejami. W trakcie kompilacji i instalacji portów powinniśmy zwracać uwagę na wszystkie pojawiające się ostrzeżenia.

Dobrym pomysłem, jest również usunięcie podkatalogu zawierającego wszystkie tymczasowe pliki wykorzystywane w trakcie kompilacji. Nie tylko dlatego, że niepotrzebnie zajmuje miejsce na dysku, ale również dlatego, że może być przyczyną problemów podczas aktualizacji programu do nowszej wersji.

# make clean
===>  Cleaning for lsof-4.57
#

Niektóre wydawnictwa na płytach DVD-ROM, jak np. FreeBSD Toolkit z FreeBSD Mall, zawierają źródła distfile. Mogą być one wykorzystane z kolekcją portów. Wystarczy zamontować płytę DVD w /cdrom. Jeśli natomiast używamy innego punktu montowania dla płyt musimy zmodyfikować zmienną CD_MOUNTPTS by wskazywała na właściwe miejsce. Niezbędne źródła distfile zostaną automatycznie wykorzystane jeśli znajdują się na płycie.

System portów do pobierania plików wykorzystuje program fetch(1), który z kolei potrafi korzystać z wielu zmiennych środowiskowych, m.in. FTP_PASSIVE_MODE, FTP_PROXY czy FTP_PASSWORD. Jeśli znajdujemy się za zaporą ogniową, bądź musimy korzystać z serwera pośredniczącego FTP/HTTP proxy, może się okazać, że będziemy musieli ustawić niektóre z tych zmiennych. Kompletna lista wykorzystywanych zmiennych dostępna jest w podręczniku systemowym fetch(3).

Dla użytkowników nie mogących być cały czas połączonych z Internetem dostępne jest polecenie make fetch. Wystarczy wpisać to polecenie znajdując się w głównym katalogu drzewa portów (/usr/ports) a wymagane pliki zostaną automatycznie pobrane. Polecenie to będzie również funkcjonować w podkatalogach, np. /usr/ports/net. Jednakże, w takiej sytuacji nie zostaną automatycznie pobrane źródła bibliotek, od których zależy dany port. Zamieniając parametr fetch na fetch-recursive spowodujemy pobranie również źródeł wszystkich portów, od których zależy instalowany program.

W naprawdę żadkich przypadkach, użytkownicy mogą pozyskać pliki distfile z innego źródła niż MASTER_SITES (miejsce skąd je pobiera system portów). Opcję MASTER_SITES można zastąpić za pomocą następującego polecenia:

# cd /usr/ports/directory
# make MASTER_SITE_OVERRIDE= \
ftp://ftp.FreeBSD.org/pub/FreeBSD/ports/distfiles/ fetch

W tym przykładzie zastąpiliśmy opcję MASTER_SITES adresem ftp.FreeBSD.org/pub/FreeBSD/ports/distfiles/.

# make WRKDIRPREFIX=/usr/home/example/ports install

# make PREFIX=/usr/home/example/local install

# make WRKDIRPREFIX=../ports PREFIX=../local install

4.5.3. Usuwanie zainstalowanych portów

Teraz, gdy wiesz już jak instalować porty, zastanawiasz się prawdopodobnie jak je usuwać, na przykład w wypadku, gdy zainstalowaliśmy port, ale okazało się jednak, że to nie był ten którego szukaliśmy. W ramach przykładu usuniemy port, który instalowaliśmy poprzednio (dla tych którzy nie uważają, był to lsof). Podobnie jak w przypadku pakietów (szerzej opisane w podrozdziale traktującym o pakietach), również porty usuwane są za pomocą polecenia pkg_delete(1):

# pkg_delete lsof-4.57

4.5.4. Aktualizacja portów

Na wstępie musimy wyświetlić zdezaktualizowane porty w kolekcji. Wykorzystamy do tego polecenie pkg_version(1):

# pkg_version -v

# cd /usr/ports/sysutils/portupgrade
# make install clean

# portupgrade -ai

# portupgrade -R firefox

# portupgrade -PR gnome2

# cd /usr/ports/sysutils/portmanager
# make install clean

# portmanager -u

# portmanager x11/gnome2

# portmanager graphics/gimp -f

4.5.5. Porty i przestrzeń na dysku

Korzystanie z kolekcji portów z czasem odbije się na wolnym miejscu na dysku. Dlatego też zawsze po skompilowaniu i zainstalowaniu programu z portu powinniśmy pamiętać o usunięciu tymczasowych katalogów roboczych (ang. work directories) wykorzystując do tego polecenie make clean. Całą kolekcję natomiast można oczyścić wpisujące polecenie:

# portsclean -C

Z czasem uzbiera nam się wiele katalogów distfiles, które będą jedynie zajmować przestrzeń na dysku. Możemy je ręcznie usuwać bądź posłużyć się następującym poleceniem, by usunąć wszystkie katalogi distfiles nie powiązane aktualnie z żadnym portem:

# portsclean -D

Badź, by usunąć wszystkie katalogi disftiles, do których nie odnosi się żaden z aktualnie zainstalowanych portów w naszym systemie:

# portsclean -DD

Pamiętajmy również o usuwaniu instalowanych portów gdy już ich nie potrzebujemy. Przydatne narzędzie pozwalające zautomatyzować te czynności znajduje się w sysutils/pkg_cutleaves.