3.9. Powłoki

W codziennej pracy z FreeBSD bardzo często wykorzystywany jest interfejs linii poleceń, zwany powłoką (ang. shell). Podstawowym zadaniem powłoki jest przyjmowanie poleceń i wykonywanie ich. Wiele powłok wyposażonych jest także w dodatkowe funkcje ułatwiające pracę, np. usprawnienia zarządzania plikami, dopasowywanie nazw plików, ułatwienia korzystania z linii poleceń, makropolecenia i zmienne środowiskowe. We FreeBSD dostępnych jest kilka powłok, np. Bourne Shell sh i ulepszony C-shell tcsh. Wiele innych powłok, jak choćby zsh czy bash, można znaleźć w kolekcji portów FreeBSD.

Której z powłok najlepiej jest używać? To właściwie kwestia gustu. Dla programistów C najwygodniejsze mogą być powłoki o składni wzorowanej na języku C, np. tcsh. Użytkownikom Linuksa i tym, dla których interfejs linii poleceń systemów 8unix; jest nowością, można polecić bash. Do wyboru jest wiele powłok, każda z nich ma pewne charakterystyczne tylko dla niej właściwości, które niekoniecznie będą działać w każdych warunkach.

Często spotykanym udogodnieniem powłoki jest uzupełnianie nazw plików. Po wpisaniu kilku pierwszych liter polecenia lub nazwy pliku powłoka potrafi zwykle uzupełnić dalszy ciąg polecenia lub nazwy, dzieje się to po wciśnięciu klawisza Tab. Przyjmijmy przykładowo, że istnieją dwa pliki o nazwach foobar i foo.bar. Chcemy usunąć plik foo.bar. Możemy więc wydać polecenie: rm fo[Tab].[Tab].

Powłoka wyświetli: rm foo[BIIP].bar.

Napis [BIIP] oznacza sygnał dźwiękowy, będący informacją od powłoki, że uzupełnienie nazwy pliku nie było możliwe, ponieważ można dopasować więcej niż jedną nazwę. Zarówno foobar jak i foo.barzaczynają się od fo. Powłoka mogła jednakże uzupełnić początek, czyli foo. Teraz można wpisać kropkę . i ponownie wcisnąć Tab, tym razem powłoka uzupełni nazwę do końca.

Inną cechą powłoki są zmienne środowiskowe. Przechowywane są one w przestrzeni środowiska powłoki w postaci par “nazwa = wartość”. Przestrzeń środowiska jest widoczna dla każdego programu uruchamianego przez powłokę, dlatego też przechowuje się tam wiele parametrów konfiguracyjnych dla programów. Oto najczęściej spotykane zmienne środowiskowe wraz z krótkim opisem:

Sposób odczytywania i ustawiania zmiennych środowiskowych zależy od rodzaju używanej powłoki. Na przykład w powłokach wzorowanych na C, jak tcsh i csh, do ustawiania i przeglądania zmiennych środowiskowych służy polecenie setenv, natomiast w powłokach Bourne'a, czyli sh i bash, do tych celów wykorzystywane jest polecenie export. Przykładowo, aby zmienić zmienną środowiskową EDITOR na /usr/local/bin/emacs w powłoce csh lub tcsh, należy wydać polecenie:

% setenv EDITOR /usr/local/bin/emacs

A w powłokach Bourne'a:

% export EDITOR="/usr/local/bin/emacs"

W większości powłok można wyświetlić wartość zmiennej środowiskowej przez poprzedzenie jej nazwy znakiem $. Dla przykładu, polecenie echo $TERM pokaże wartość zmiennej $TERM, ponieważ powłoka zastępuje wyrażenie $TERM wartością zmiennej i przekazuje ją do echo.

Wiele znaków, zwanych meta-znakami, traktowanych jest przez powłoki w specjalny sposób. Najczęściej wykorzystywanym jest *, oznaczający dowolny ciąg znaków w nazwie pliku, umożliwiający wykonywanie operacji na wielu plikach. Przykładowo, wywołanie echo * jest prawie identyczne z wywołaniem ls, ponieważ powłoka przekazuje do echo nazwy wszystkich plików pasujących *.

Jeśli potrzeba, by powłoka nie interpretowała znaku jako znak specjalny, należy go poprzedzić znakiem ukośnika (\). Wywołanie echo $TERM powoduje wypisanie ustawionego typu terminala, podczas gdy efektem polecenia echo \$TERM jest po prostu napis $TERM.

% chsh -s /usr/local/bin/bash